Co robić, gdy policja zatrzymuje Cię bez powodu? Analiza legalności zatrzymania 16 maja, 2025 Artur Krawczyk
Specjalista ds. prawa karnego
Zatrzymanie przez funkcjonariuszy policji to stresujące doświadczenie, które może spotkać każdego – niekoniecznie osobę, która dopuściła się przestępstwa. Niezależnie od okoliczności, znajomość swoich praw i procedur obowiązujących podczas zatrzymania jest kluczowa dla właściwej ochrony własnych interesów. Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w sprawach karnych, codziennie spotykam się z przypadkami, gdzie niewiedza zatrzymanego prowadziła do poważnych konsekwencji prawnych.
W Polsce procedura zatrzymania jest ściśle uregulowana przepisami Kodeksu postępowania karnego oraz ustawy o Policji. Funkcjonariusze są zobowiązani przestrzegać określonych zasad, a osoba zatrzymana ma szereg praw, które muszą być respektowane od momentu faktycznego zatrzymania. Niestety, rzeczywistość często odbiega od teorii, a emocje towarzyszące zatrzymaniu utrudniają racjonalne działanie. Dlatego w niniejszym artykule omówię szczegółowo, jak wygląda procedura zatrzymania i co dzieje się po przewiezieniu na komisariat.
Policja może dokonać zatrzymania w ściśle określonych przez prawo przypadkach. Zgodnie z art. 244 Kodeksu postępowania karnego, funkcjonariusze mogą zatrzymać osobę, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa.
Zatrzymanie może nastąpić również w sytuacji, gdy nie można ustalić tożsamości osoby podejrzanej, lub gdy istnieją podstawy do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym. Warto podkreślić, że zatrzymanie powinno być środkiem ostatecznym, stosowanym tylko wtedy, gdy inne środki okazały się niewystarczające.
W praktyce, najczęstszymi powodami zatrzymania są: podejrzenie popełnienia przestępstwa, konieczność ustalenia tożsamości, czy też zatrzymanie na gorącym uczynku lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa.
Osoba zatrzymana ma szereg praw, które funkcjonariusze policji są zobowiązani respektować. Przede wszystkim, zatrzymany ma prawo do informacji o przyczynach zatrzymania i do kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym. Funkcjonariusze muszą poinformować zatrzymanego o przysługujących mu prawach w sposób dla niego zrozumiały.
Do podstawowych praw osoby zatrzymanej należą:
Nierespektowanie tych praw przez funkcjonariuszy może skutkować uznaniem zatrzymania za nielegalne i stanowić podstawę do dochodzenia odszkodowania. W przypadku naruszenia praw zatrzymanego, warto skonsultować się z doświadczonym adwokatem, który pomoże w ochronie interesów prawnych. Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni specjalizuje się w sprawach związanych z zatrzymaniami i oferuje profesjonalną pomoc prawną na każdym etapie postępowania.
Zgodnie z polskim prawem, zatrzymanie może trwać maksymalnie 48 godzin. W tym czasie policja musi zebrać niezbędny materiał dowodowy i podjąć decyzję o zwolnieniu zatrzymanego lub przekazaniu go do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania.
Po upływie 48 godzin od momentu zatrzymania, jeśli zatrzymany nie zostanie zwolniony lub nie zostanie wobec niego zastosowane tymczasowe aresztowanie na podstawie postanowienia sądu, funkcjonariusze mają obowiązek natychmiastowego zwolnienia zatrzymanego. Przekroczenie tego terminu stanowi naruszenie prawa.
Warto pamiętać, że czas zatrzymania liczy się od momentu faktycznego pozbawienia wolności, a nie od momentu sporządzenia protokołu zatrzymania czy przybycia na komisariat.
Po zatrzymaniu osoba jest przewożona na komisariat policji. Tam funkcjonariusze są zobowiązani do sporządzenia protokołu zatrzymania, który powinien zawierać informacje o dacie, godzinie i miejscu zatrzymania, personaliach zatrzymanego, przyczynach zatrzymania oraz pouczenie o przysługujących prawach.
Zatrzymany jest następnie poddawany procedurze sprawdzenia tożsamości, co może obejmować pobranie odcisków palców, fotografowanie czy pobieranie próbek DNA. Rzeczy osobiste zatrzymanego są deponowane, a on sam może być poddany kontroli osobistej w celu zapewnienia bezpieczeństwa.
Wszystkie te czynności powinny być przeprowadzane z poszanowaniem godności zatrzymanego i zgodnie z procedurami określonymi w przepisach prawa.
Tak, osoba zatrzymana ma prawo odmówić składania wyjaśnień, a funkcjonariusze policji są zobowiązani poinformować ją o tym prawie. Zatrzymany nie ma obowiązku dostarczania dowodów przeciwko sobie, co wynika z zasady nemo se ipsum accusare tenetur (nikt nie jest zobowiązany oskarżać samego siebie).
Decyzja o złożeniu wyjaśnień lub odmowie ich złożenia może mieć istotny wpływ na dalszy przebieg postępowania. Dlatego zaleca się skorzystanie z pomocy adwokata przed podjęciem tej decyzji. Doświadczony prawnik pomoże ocenić sytuację i doradzić najlepszą strategię obrony.
Warto pamiętać, że odmowa składania wyjaśnień nie może być traktowana jako przyznanie się do winy i nie powinna wpływać negatywnie na ocenę sprawy przez organy ścigania czy sąd.
Przesłuchanie zatrzymanego na komisariacie może mieć różny charakter, w zależności od statusu procesowego. Jeśli zatrzymany występuje jako świadek, ma obowiązek mówienia prawdy i grozi mu odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań. Jeśli natomiast występuje jako osoba podejrzana, ma prawo odmówić składania wyjaśnień i nie ponosi odpowiedzialności za składanie nieprawdziwych wyjaśnień.
Przesłuchanie powinno być protokołowane, a zatrzymany ma prawo zapoznać się z protokołem przed jego podpisaniem. Może również wnosić o uzupełnienie protokołu o istotne, jego zdaniem, informacje.
W trakcie przesłuchania zatrzymany ma prawo do obecności adwokata, który może udzielać mu porad prawnych i czuwać nad prawidłowością przeprowadzanych czynności.
Tymczasowe aresztowanie jest najsurowszym środkiem zapobiegawczym i może być zastosowane wyłącznie przez sąd na wniosek prokuratora. Zgodnie z art. 249 § 1 Kodeksu postępowania karnego, środki zapobiegawcze, w tym tymczasowe aresztowanie, można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa.
Tymczasowe aresztowanie może być zastosowane tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo, a jednocześnie zachodzi jedna z przesłanek szczególnych: obawa ucieczki, ukrycia się, zacierania śladów przestępstwa lub uzasadniona obawa, że oskarżony popełni nowe przestępstwo.
Warto podkreślić, że tymczasowe aresztowanie nie powinno być stosowane, jeśli wystarczający będzie inny, mniej dolegliwy środek zapobiegawczy, taki jak dozór policyjny, poręczenie majątkowe czy zakaz opuszczania kraju.
Osoba zatrzymana powinna otrzymać kilka istotnych dokumentów. Najważniejszym z nich jest protokół zatrzymania, który zawiera informacje o dacie, godzinie i miejscu zatrzymania, personaliach zatrzymanego, przyczynach zatrzymania oraz pouczenie o przysługujących prawach.
Zatrzymany otrzymuje również kopię protokołu przesłuchania, jeśli takie miało miejsce, oraz protokół z innych czynności przeprowadzonych z jego udziałem. W przypadku postawienia zarzutów, zatrzymany otrzymuje postanowienie o przedstawieniu zarzutów.
Wszystkie te dokumenty mają istotne znaczenie dla późniejszej oceny legalności zatrzymania i mogą stanowić podstawę do złożenia zażalenia na zatrzymanie.
Zażalenie na zatrzymanie to środek prawny, który służy kontroli legalności, zasadności i prawidłowości zatrzymania. Zgodnie z art. 246 § 1 Kodeksu postępowania karnego, zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu. Może je złożyć w terminie 7 dni od dnia zatrzymania.
Zażalenie składa się za pośrednictwem organu, który dokonał zatrzymania (najczęściej policji lub prokuratury). W zażaleniu należy wskazać podstawy, dla których zatrzymany uważa, że zatrzymanie było niezasadne, nielegalne lub przeprowadzone w sposób nieprawidłowy.
Sąd rozpoznający zażalenie może uznać zatrzymanie za zasadne i legalne, lub stwierdzić jego niezasadność, nielegalność lub nieprawidłowość. W tym drugim przypadku zatrzymany może dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia za poniesioną szkodę i doznaną krzywdę.
Nielegalne zatrzymanie może mieć poważne konsekwencje dla funkcjonariuszy, którzy się go dopuścili, oraz daje podstawy do dochodzenia odszkodowania przez osobę zatrzymaną. Funkcjonariusz, który przekracza uprawnienia lub nie dopełnia obowiązków podczas zatrzymania, może ponieść odpowiedzialność karną za przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków (art. 231 Kodeksu karnego).
Osoba, wobec której dokonano nielegalnego zatrzymania, może dochodzić odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie przepisów rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego. Odszkodowanie przysługuje za rzeczywistą szkodę majątkową (np. utratę zarobków), a zadośćuczynienie – za doznaną krzywdę niemajątkową (np. stres, upokorzenie).
Roszczenia te można dochodzić w terminie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego niezasadność, nielegalność lub nieprawidłowość zatrzymania.
Choć nikt nie planuje być zatrzymanym, warto znać swoje prawa i być przygotowanym na taką ewentualność. Przede wszystkim, należy zawsze mieć przy sobie dokument tożsamości, co może uchronić przed zatrzymaniem w celu ustalenia tożsamości.
Warto również zapamiętać lub zapisać numer telefonu do zaufanego adwokata lub radcy prawnego, który specjalizuje się w prawie karnym. W przypadku zatrzymania, należy niezwłocznie skorzystać z prawa do kontaktu z adwokatem.
Ponadto, warto zachować spokój i współpracować z funkcjonariuszami w zakresie czynności formalnych, jednocześnie korzystając ze swoich praw, w tym prawa do odmowy składania wyjaśnień do czasu konsultacji z adwokatem.
Znajomość procedury zatrzymania i swoich praw jako osoby zatrzymanej jest kluczowa dla ochrony własnych interesów prawnych. Pozwala na świadome podejmowanie decyzji w stresującej sytuacji i minimalizuje ryzyko popełnienia błędów, które mogą mieć poważne konsekwencje w dalszym postępowaniu.
Warto pamiętać, że funkcjonariusze policji są zobowiązani do przestrzegania określonych procedur, a osoba zatrzymana ma szereg praw, które muszą być respektowane. W przypadku naruszenia tych praw, zatrzymany może dochodzić swoich roszczeń na drodze prawnej.
W sytuacji zatrzymania, najlepszym wsparciem jest doświadczony adwokat, który pomoże w nawigowaniu przez skomplikowane procedury prawne i zadba o właściwą ochronę praw zatrzymanego. Dlatego, w razie zatrzymania, warto niezwłocznie skontaktować się z profesjonalnym pełnomocnikiem.
Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni sp. p.
ul. Hoża 59a lok. 1B
00-681 Warszawa
tel: +48 508 333 000
e-mail: sekretariat@kkz.com.pl
