Art. 244 KPK – Co musisz wiedzieć o zatrzymaniu policyjnym i prawach osoby podejrzanej 26 sierpnia,
Specjalista ds. prawa karnego
Zatrzymanie przez policję to jedno z najbardziej stresujących doświadczeń, jakie może spotkać zarówno obywatela Polski, jak i innych krajów Unii Europejskiej przebywających na terytorium RP. Procedura zatrzymania obywatela UE podlega szczególnym regulacjom, które mają na celu ochronę praw zatrzymanego, przy jednoczesnym zapewnieniu skuteczności działań organów ścigania.
Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w prawie karnym obserwuję, że obcokrajowcy często nie znają swoich praw i obowiązków w przypadku zatrzymania w Polsce. Bariera językowa, nieznajomość lokalnych przepisów oraz stres związany z zatrzymaniem mogą prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych. Dlatego tak istotne jest zrozumienie procedur zatrzymania oraz uprawnień, jakie przysługują obywatelom UE na terytorium Polski.
W niniejszym artykule przedstawię kompleksowo zagadnienia związane z zatrzymaniem obywatela UE w Polsce, zwracając szczególną uwagę na aspekty proceduralne oraz prawa przysługujące zatrzymanym. Omówię również różnice w traktowaniu obywateli UE w porównaniu do obywateli państw trzecich oraz wskażę, jakie kroki prawne można podjąć w przypadku naruszenia praw podczas zatrzymania.
Zatrzymanie obywatela Unii Europejskiej w Polsce podlega tym samym ogólnym zasadom, co zatrzymanie obywatela polskiego. Podstawowym aktem prawnym regulującym tę kwestię jest Kodeks postępowania karnego, a dokładniej jego art. 244, który określa przesłanki uzasadniające zatrzymanie osoby.
Zgodnie z przepisami, policja może zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki, ukrycia się lub zacierania śladów przestępstwa. Zatrzymanie może nastąpić również w sytuacji, gdy nie można ustalić tożsamości osoby podejrzanej lub gdy istnieją podstawy do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.
Dodatkowo, w przypadku obywateli UE, zastosowanie mają przepisy ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin. Przepisy te gwarantują szczególną ochronę prawną obywatelom UE, zgodnie z zasadą swobodnego przepływu osób w ramach Unii.
Podstawowa różnica między zatrzymaniem obywatela UE a obywatela państwa trzeciego dotyczy kwestii legalności pobytu. Obywatele Unii Europejskiej korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, co jest jedną z fundamentalnych swobód Unii Europejskiej.
W praktyce oznacza to, że wobec obywateli UE nie można zastosować zatrzymania wyłącznie z powodu nielegalnego przekroczenia granicy czy nielegalnego pobytu, jak ma to miejsce w przypadku obywateli państw trzecich. Zatrzymanie obywatela UE musi być uzasadnione innymi przesłankami, takimi jak podejrzenie popełnienia przestępstwa.
Ponadto, wobec obywateli UE rzadziej stosuje się środki detencyjne związane z postępowaniem deportacyjnym, gdyż wydalenie obywatela UE z terytorium Polski może nastąpić jedynie w wyjątkowych przypadkach, gdy jego pobyt stanowi rzeczywiste, aktualne i poważne zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego.
Procedura zatrzymania obywatela UE przez polską policję przebiega według ściśle określonych etapów. Funkcjonariusz dokonujący zatrzymania ma obowiązek poinformować zatrzymanego o przyczynach zatrzymania oraz o przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skontaktowania się z adwokatem i powiadomienia osoby najbliższej.
W przypadku obywateli UE nieznających języka polskiego, policja ma obowiązek zapewnić tłumacza, który pomoże w komunikacji. Jest to niezwykle istotne, gdyż zatrzymany musi zrozumieć powody zatrzymania oraz swoje prawa i obowiązki.
Po zatrzymaniu osoba jest przewożona do jednostki policji, gdzie następuje formalne sporządzenie protokołu zatrzymania. Dokument ten powinien zawierać precyzyjne informacje o czasie, miejscu i przyczynach zatrzymania. Zatrzymany ma prawo wnieść zażalenie na zatrzymanie do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zatrzymania.
Zgodnie z art. 248 § 1 Kodeksu postępowania karnego, zatrzymanego należy zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania nie zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania.
Obywatelowi UE zatrzymanemu w Polsce przysługuje szereg istotnych praw, które mają na celu ochronę jego interesów prawnych. Najważniejsze z nich to:
Respektowanie tych praw przez organy ścigania jest kluczowe dla zapewnienia praworządności i ochrony praw człowieka. W przypadku naruszenia powyższych praw, zatrzymany lub jego obrońca może dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej.
Tak, zgodnie z art. 245 § 1 Kodeksu postępowania karnego, zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośrednią z nim rozmowę. Prawo to przysługuje każdemu zatrzymanemu, niezależnie od obywatelstwa.
W przypadku obywateli UE nieznających realiów polskiego systemu prawnego, skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej jest szczególnie istotne. Doświadczony adwokat może nie tylko wyjaśnić zatrzymanemu jego sytuację prawną, ale również zadbać o przestrzeganie jego praw podczas całego postępowania.
Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferuje kompleksową pomoc prawną dla obywateli UE zatrzymanych w Polsce. Nasz zespół doświadczonych prawników specjalizujących się w prawie karnym zapewnia natychmiastową reakcję i profesjonalne wsparcie w sytuacjach kryzysowych, takich jak zatrzymanie przez policję. Gwarantujemy pełną dyskrecję oraz skuteczną ochronę Państwa interesów.
Zatrzymanie obywatela UE, podobnie jak każdej innej osoby w Polsce, może trwać maksymalnie 48 godzin. W tym czasie policja ma obowiązek zebrać materiał dowodowy, który uzasadniałby postawienie zarzutów i wystąpienie do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania.
Jeżeli w ciągu 48 godzin od zatrzymania zatrzymany nie zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, musi zostać niezwłocznie zwolniony. Sąd ma kolejne 24 godziny na rozpatrzenie wniosku o tymczasowe aresztowanie.
Warto podkreślić, że czas zatrzymania powinien być jak najkrótszy i ograniczony do niezbędnego minimum wymaganego dla realizacji celów zatrzymania. Przedłużanie zatrzymania bez uzasadnionej przyczyny może stanowić podstawę do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia.
W przypadku naruszenia praw zatrzymanego obywatela UE, istnieje kilka możliwych ścieżek dochodzenia sprawiedliwości:
W przypadku rażącego naruszenia praw człowieka, możliwe jest również złożenie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, po wyczerpaniu krajowych środków odwoławczych.
Zdecydowanie nie zaleca się odmawiania poddania się zatrzymaniu przez policję. Stawianie oporu funkcjonariuszom podczas wykonywania przez nich czynności służbowych może zostać zakwalifikowane jako przestępstwo z art. 224 Kodeksu karnego (wymuszanie czynności urzędowej) lub art. 226 Kodeksu karnego (znieważenie funkcjonariusza publicznego).
Nawet jeśli zatrzymanie jest bezzasadne lub niezgodne z prawem, odpowiednim sposobem reakcji jest złożenie zażalenia na zatrzymanie do sądu, a nie stawianie fizycznego oporu podczas zatrzymania. Prawo daje możliwość dochodzenia swoich praw na drodze formalnej, bez narażania się na dodatkową odpowiedzialność karną.
Warto pamiętać, że spokojne zachowanie podczas zatrzymania i współpraca z funkcjonariuszami nie oznacza przyznania się do winy ani rezygnacji z przysługujących praw.
Obywatel UE przebywający w Polsce powinien zawsze mieć przy sobie ważny dowód osobisty lub paszport potwierdzający jego tożsamość i obywatelstwo. Dokumenty te są wystarczające dla wykazania legalności pobytu na terytorium Polski przez okres do 3 miesięcy.
W przypadku pobytu przekraczającego 3 miesiące, obywatel UE powinien zarejestrować swój pobyt i uzyskać zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE. Chociaż brak takiego zaświadczenia nie jest podstawą do zatrzymania, może jednak utrudnić kontakty z organami administracji publicznej.
Warto również posiadać przy sobie dokumenty potwierdzające cel pobytu w Polsce (np. umowa o pracę, zaświadczenie z uczelni) oraz ubezpieczenie zdrowotne, co może być pomocne w przypadku kontroli.
Tymczasowe aresztowanie jest najsurowszym środkiem zapobiegawczym, który może być zastosowany wobec obywatela UE po zatrzymaniu. Decyzję o zastosowaniu tymczasowego aresztowania podejmuje wyłącznie sąd na wniosek prokuratora.
Sąd może zastosować tymczasowe aresztowanie, jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo, że osoba popełniła przestępstwo, a jednocześnie zachodzi uzasadniona obawa ucieczki, ukrywania się, zacierania śladów przestępstwa lub gdy oskarżonemu grozi surowa kara. W przypadku obywateli UE, którzy nie mają stałego miejsca zamieszkania w Polsce, ryzyko zastosowania tymczasowego aresztowania może być wyższe ze względu na potencjalne ryzyko ucieczki.
Tymczasowe aresztowanie stosuje się na czas określony, który wskazuje sąd w postanowieniu. Maksymalny okres tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym wynosi 3 miesiące, jednak może być przedłużany w szczególnych przypadkach.
Tak, zatrzymany obywatel UE, który nie włada językiem polskim w wystarczającym stopniu, ma prawo do bezpłatnej pomocy tłumacza. Jest to jedno z fundamentalnych praw osób zatrzymanych, gwarantowane zarówno przez polskie przepisy, jak i przez europejskie standardy ochrony praw człowieka.
Zgodnie z art. 72 Kodeksu postępowania karnego, oskarżony ma prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim. Dotyczy to zarówno tłumaczenia ustnego podczas przesłuchań i innych czynności procesowych, jak i tłumaczenia pisemnego najważniejszych dokumentów postępowania.
Zapewnienie tłumacza jest obowiązkiem organów prowadzących postępowanie. Brak tłumacza podczas zatrzymania i przesłuchania osoby nieznającej języka polskiego może stanowić istotne naruszenie prawa do obrony i być podstawą do uznania czynności za wadliwe.
Zatrzymanie przez policję to zawsze stresująca sytuacja, szczególnie gdy ma miejsce w obcym kraju. Obywatele UE zatrzymani w Polsce powinni pamiętać o kilku kluczowych kwestiach:
Znajomość swoich praw i procedur obowiązujących w Polsce może znacząco poprawić sytuację zatrzymanego obywatela UE i pomóc w skutecznej obronie jego interesów. W razie wątpliwości, zawsze warto skonsultować się z profesjonalnym adwokatem specjalizującym się w prawie karnym.
Bibliografia:
Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni sp. p.
ul. Hoża 59a lok. 1B
00-681 Warszawa
tel: +48 508 333 000
e-mail: sekretariat@kkz.com.pl
