Zatrzymanie przez policję – jakie masz prawa i czego możesz żądać 30 maja, 2025 Artur Krawczyk
Specjalista ds. prawa karnego
W codziennym życiu spotkania z funkcjonariuszami policji mogą przybierać różne formy – od rutynowych kontroli po poważniejsze interwencje. Często jednak trudno jest odróżnić, kiedy mamy do czynienia z prostą kontrolą, a kiedy sytuacja przeradza się w zatrzymanie policyjne. Zrozumienie tej różnicy jest kluczowe, ponieważ od momentu zatrzymania przysługują nam określone prawa, a organy ścigania mają obowiązek przestrzegania procedur określonych w art. 244 Kodeksu postępowania karnego.
Podczas rutynowej kontroli drogowej czy legitymowania na ulicy, funkcjonariusze mogą poprosić o dokumenty, zadać kilka pytań i po krótkiej rozmowie pozwolić nam odejść. Jednakże, gdy interwencja staje się bardziej intensywna – na przykład jesteśmy proszeni o opuszczenie pojazdu, zostajemy przeszukani, a nasze dokumenty są zatrzymywane na dłużej – może to wskazywać na zatrzymanie. Zgodnie z art. 244 § 1 Kodeksu postępowania karnego, policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź też nie można ustalić jej tożsamości. W takich przypadkach, interwencja przestaje być zwykłą kontrolą i staje się formalnym zatrzymaniem.
Zatrzymanie przez policję musi opierać się na konkretnych przesłankach. Zgodnie z art. 244 § 1, policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli:
Dodatkowo, art. 244 § 1a stanowi, że policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
Jeśli zostaniesz zatrzymany, masz prawo do:
Zatrzymanego należy niezwłocznie poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego, oraz prawie do kontaktu z adwokatem. W przypadku żądania, należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z obrońcą. Nie jest to „uprzejmość” – to Twoje konstytucyjne prawo.
Funkcjonariusze są również zobowiązani do zawiadomienia prokuratora o zatrzymaniu, a w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania muszą przekazać zatrzymanego do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Sąd ma kolejne 24 godziny na podjęcie decyzji. W przeciwnym razie – zatrzymany musi zostać niezwłocznie zwolniony.
Nawet jeśli wydaje Ci się, że sytuacja nie jest poważna – lepiej „dmuchać na zimne”. Jeśli jesteś osobą zatrzymaną, masz prawo do skorzystania z pomocy adwokata już od pierwszych chwil interwencji. Doświadczony adwokat nie tylko zadba o przestrzeganie Twoich praw, ale może również ocenić prawidłowość jego zatrzymania, a nawet wystąpić do prokuratora w sprawie natychmiastowego zwolnienia.
Policjant może Cię zapewniać, że „nie ma po co”, ale nie daj się zwieść. Pomoc adwokata lub radcy prawnego to coś, co może przesądzić o dalszym przebiegu Twojej sprawy. Adwokat może także od razu przygotować zażalenie, jeśli zatrzymanie było bezpodstawne lub naruszało procedury określone w art. 244.
Zgodnie z kodeksem postępowania karnego, z zatrzymania sporządza się protokół. Zawiera on m.in. datę, godzinę, miejsce, imię i nazwisko funkcjonariuszy, przyczynach zatrzymania oraz pouczenia o przysługujących prawach. Warto dokładnie sprawdzić ten dokument – błędy w nim mogą być podstawą do skutecznego zażalenia lub nawet unieważnienia dalszych działań organów ścigania.
W protokole musi być też informacja o możliwości złożenia oświadczenia i odmowy złożenia oświadczenia, dostęp do pierwszej pomocy medycznej, korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza (jeśli potrzebujesz), a także Twoje dane osobowe, rysopis oraz dzień i miejsce zatrzymania. W razie niemożności ustalenia tożsamości albo istnieją przesłanki, które wskazują na ryzyko ukrywania się – zatrzymanie może być zasadne. Ale wszystko musi być opisane czarno na białym.
Zdarza się, że funkcjonariusze działają zbyt pochopnie – przekraczając granice zwykłej interwencji. Wtedy mówimy o nielegalnym zatrzymaniu. Taka sytuacja otwiera drogę do wystąpienia do sądu z zażaleniem na podstawy zatrzymania. Sąd weryfikuje wówczas, czy rzeczywiście istnieje uzasadnione przypuszczenie, że osoba popełniła przestępstwo, i czy były spełnione warunki z art. 244 § 1 i 2.
Jeśli sąd uzna, że zatrzymanie było bezzasadne lub nieproporcjonalne – może nakazać zwolnienie i przyznać odszkodowanie. Tak, osobie zatrzymanej przysługuje nie tylko wolność, ale też rekompensata za niesłuszne zatrzymanie.
Jeśli znalazłeś się w sytuacji, w której policja Cię zatrzymuje – pamiętaj o tych krokach:
Zatrzymanie osoby przez policję nie oznacza od razu winy. W Polsce obowiązuje zasada domniemania niewinności. Osoba podejrzana ma prawo do obrony, do milczenia, do kontaktu z prawnikiem. Jeśli więc zostaniesz zatrzymany, pamiętaj – nie jesteś sam.
Masz prawo do ochrony, a także do zakwestionowania prawidłowości jego zatrzymania. Adwokat lub radca prawny może szybko doprowadzić do Twojego zwolnienia, zwłaszcza jeśli istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko Tobie postępowania w trybie przyspieszonym, ale organy nie dochowały procedur.
Na koniec – pamiętaj, że w sytuacjach kryzysowych zachowanie spokoju i świadomość własnych praw to klucz do skutecznej obrony. W razie problemów – nie wahaj się zadzwonić po prawnika. On oceni, czy policja zatrzymuje osobę zgodnie z przepisami, czy narusza Twoje wolności. A jeśli masz wątpliwości – zajrzyj na nasz portal zatrzymanieprzezpolicje.pl, gdzie znajdziesz więcej praktycznych informacji i wsparcie ekspertów.
Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni sp. p.
ul. Hoża 59a lok. 1B
00-681 Warszawa
tel: +48 508 333 000
e-mail: sekretariat@kkz.com.pl
